
W marzeniach naszych przodków XXI wiek miał być erą bez chorób. Wierzono, iż poradzimy sobie z największymi i najbardziej przerażającymi zabójcami ludzkości – w tym HIV, malarią czy rakiem. Niestety, pomimo wysiłków naukowców, wszystkie te schorzenia nadal zbierają swoje żniwo. Szczególnie niebezpieczne okazały się nowotwory – bardzo różnorodne, a przez to trudne w leczeniu. Są wśród nich raki bezpośrednio powiązane z płcią. Kobietom zagrażają przede wszystkim rak szyjki macicy oraz rak piersi. Tę ostatnią chorobę każdego roku diagnozuje się u ok. 20 tys. Polek. Dla wielu z nich nowotwór jest już zbyt zaawansowany, aby podlegał skutecznemu leczeniu. Dlatego właśnie tak ważna jest profilaktyka – m.in. poddawanie się badaniu USG piersi. Sprawdź wszystko, co powinnaś o nim wiedzieć.
Na czym polega USG piersi?
USG piersi to jedno z badań ultrasonograficznych. Ich specyfika polega na obrazowaniu wnętrza struktur ciała przy wykorzystaniu ultradźwięków. Emitująca je głowica zostaje przyłożona do ciała pacjenta. Do uzyskania precyzyjnego obrazu jest również potrzebny specjalny, przewodzący żel. Dzięki odbiciu ultradźwięków od struktur ciała, lekarz uzyskuje dość wyraźną mapę tego, co na co dzień nie jest widoczne. Może w ten sposób dostrzec ewentualne nieprawidłowości a nawet dokonać pomiarów guza czy wstępnie ocenić charakter zmiany.
USG piersi ma mnóstwo zalet. Jest to badanie nieinwazyjne (co oznacza, że nie wymaga przerwania powłok ciała). Nie powoduje bólu ani dyskomfortu fizycznego. W razie potrzeby może być wykonywane wielokrotnie w krótkich odstępach czasu.
W jakim celu wykonuje się USG piersi?
Głównym powodem wykonywania USG piersi jest profilaktyka nowotworów piersi. Badanie jest przydatne również w przypadku, gdy zachorowanie już stwierdzono.
W tym kontekście największą zaletą USG piersi jest precyzja oraz możliwość wykrywania zmian na bardzo wczesnym etapie – gdy nie są one jeszcze wyczuwane w badaniu palpacyjnym. Ponadto pozwala ono na określenie charakteru zmian dostrzeżonych w piersiach (np. zróżnicowanie pomiędzy potencjalnie złośliwym guzem a łagodną torbielą). Umożliwia również ocenę wielkości zmiany oraz jej granic. USG piersi jest ponadto wykorzystywane w trakcie wykonywania biopsji – lekarz precyzyjnie trafia w zmianę i pobiera jej wycinek.
Poza rakiem piersi, przy pomocy USG dokonuje się diagnostyki patologii takich jak ropień piersi czy torbiel mleczna. Jest ono przydatne po urazach mechanicznych piersi oraz przed planowanymi operacjami plastycznymi. Dodatkowo można z jego pomocą monitorować postępy ledzenia.
Jak przygotować się do USG piersi?
USG piersi jest badaniem bardzo przyjaznym dla pacjentki. Nie wymaga zupełnie żadnego przygotowania, dlatego też można je wykonywać w dowolnym momencie doby, jak i w trakcie trwania miesiączki, a nawet w ciąży.
Od pacjentki wymaga się jedynie zachowania podstaw higieny, jak również powstrzymania się od stosowania balsamów, dezodorantów czy antyperspirantów bezpośrednio w miejscu, które poddawane będzie badaniu.
Jeżeli pacjentka posiada wyniki wcześniejszych badań (np. poprzedniego USG piersi, mammografii czy wyniki biopsji), warto zabrać je z sobą. Ułatwi to lekarzowi skoncentrowanie się na najważniejszych obszarach i zweryfikowanie, jak zachowują się wykryte wcześniej zmiany.
W dniu badania warto założyć luźne ubranie, które pozwoli na łatwe odsłonięcie klatki piersiowej.
Jak przebiega USG piersi?
Badanie USG piersi wykonuje lekarz. Może to być radiolog, specjalista diagnostyki obrazowej, a także inny specjalista (np. kardiolog, chirurg), który przeszedł odpowiednie szkolenie.
Na początku lekarz przeprowadzi standardowy wywiad. Może zapytać o ewentualne objawy, datę ostatniej miesiączki i poprzedniego badania, o ciążę, poród i karmienie piersią, o przebyte choroby oraz o historię rodzinną w tym zakresie.
Następnie specjalista przejdzie do badania palpacyjnego. W tym celu pacjentka poproszona zostanie o zdjęcie górnej części garderoby. Kolejnym etapem będzie już właściwe USG. Pacjentka kładzie się na leżance na boku lub na plecach. Układa za głową rękę po tej stronie, po której będzie badana pierś. Lekarz nanosi żel ultrasonograficzny na głowicę i przyciska ją delikatnie do ciała. Oględzinom zostanie poddana zarówno sama pierś, jak i jej okolice, w tym węzły chłonne.
Po zakończonym badaniu trzeba zetrzeć pozostały na skórze żel, po czym można już się ubrać. Teraz lekarz sporządzi opis badania i w razie potrzeby skieruje pacjentkę na dalszą diagnostykę.
Jak często należy wykonywać USG piersi?
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego, kobiety, które ukończyły 30. rok życia, powinny zgłaszać się na USG piersi raz w roku w celach profilaktycznych. Jeżeli w rodzinie występowały przypadku nowotworów (zwłaszcza nowotwór piersi u kobiet najbliżej spokrewnionych – siostry, matki, babki), wówczas częstotliwość badania powinna wynosić raz na pół roku.
Zaleca się, aby pierwsze USG piersi wykonała każda kobieta, która rozpoczyna życie seksualne. Do lekarz powinnaś się udać również wtedy, gdy zauważysz u siebie niepokojące objawy, związane z wyglądem piersi, lub gdy wyczujesz nieprawidłowości w ich strukturze, a także wówczas, gdy takie jest zalecenie innego specjalisty.
Jakie są wskazania do przeprowadzenia USG piersi?
Podstawowym wskazaniem do wykonywania USG piersi jest profilaktyka – pozwala ono na wykrycie choroby w jej wczesnym stadium, gdy leczenie jest jeszcze skuteczne. Częściej niż wynika to z zaleceń Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego, powinny zgłaszać się na badanie kobiety, które zauważą u siebie niepokojące objawy.
Do symptomów takich zaliczamy tkliwość piersi (czyli ich wrażliwość na dotyk) oraz ból, pojawiający się tak pod wpływem dotyku, jak i spontanicznie. Niepokojące są również nagłe zmiany kształtu piersi lub pojawienie się asymetrii, nie wynikającej z naturalnych przyczyn (takich jak dojrzewanie płciowe czy pojawienie się pokarmu u młodej matki). Bezwzględnym wskazaniem do badania jest pojawienie się wycieku lub wysięku z brodawki, zwłaszcza jeśli ma on przykry zapach. Do lekarza trzeba iść natychmiast w przypadku samodzielnego wykrycia guzków i zgrubień.
USG piersi a mammografia
Pacjentki często mylą USG piersi z mammografią. To drugie badanie również ma na celu diagnostykę chorób piersi, ale przebiega ono inaczej i z wykorzystaniem innych środków. Podczas gdy przy USG stosuje się fale ultradźwiękowe, to w mammografii używane jest promieniowanie rentgenowskie w niskich dawkach.
Mammografia zalecana jest dojrzałym kobietom (po 40. roku życia), u których zmienia się struktura piersi, znacznie utrudniając rzetelny odczyt obrazu USG. Zanika wówczas tkanka gruczołowa, która zostaje zastępowana przez tkankę tłuszczową – a ta na USG wygląda bardzo podobnie do zmian nowotworowych, podczas gdy RTG wyraźnie różnicuje obraz piersi zdrowej i ze zmianami.
Czy USG piersi wiąże się z jakimś ryzykiem?
USG piersi jest badaniem wyjątkowo bezpiecznym. Nie jest z nim związane żadne ryzyko. Fale ultradźwiękowe nie są szkodliwe dla człowieka, nawet na etapie życia płodowego (to w końcu jedna z najpopularniejszych metod badania ciężarnych).
Głowica nie może doprowadzić do uszkodzenia piersi, wykorzystywany w trakcie procedury żel nie jest uczulający. Nie trzeba też przybierać niewygodnej pozycji ani wystawiać się na promieniowanie RTG, jak w przypadku mammografii.
Ile kosztuje USG piersi?
Pójście na USG piersi bez skierowania będzie się wiązało z koniecznością poniesienia kosztów. Samo badanie może kosztować od 150 do 300 zł, w zależności od placówki. Dodatkowo płatna może być również konsultacja ginekologiczna lub inne badania wykonane przy okazji (np. USG transwaginalne).
Zdrowie jest oczywiście bezcenne, ale jeśli badanie przekracza twoje zdolności finansowe, poproś o skierowanie swojego lekarza rodzinnego – zgodnie z dobrymi praktykami, nie powinien on sprzeciwiać się wystawieniu skierowania raz do roku. Na USG piersi w ramach NFZ może skierować również ginekolog w ramach porady udzielanej na Fundusz.
Inne badania piersi
Poza USG piersi oraz wspomnianą już mammografią, istnieje wiele innych badań, których głównym celem jest profilaktyka i diagnostyka raka piersi.
Należą do nich m.in. mammografia z tomosyntezą (wyjątkowo dokładna), precyzyjny rezonans magnetyczny piersi, elastografia piersi (badanie piersi pod wpływem ucisku), termografia ciekłokrystaliczna (wykrywanie zmian temperatury w piersiach) oraz badania genetyczne i markery nowotworowe (wykonywane z krwi).
Samobadanie piersi – jak wykonywać?
Profilaktyka raka i innych schorzeń piersi wymaga samodyscypliny również od kobiet. To dlatego tak istotne jest nie tylko poddawanie się badaniom lekarskim, ale także regularne przeprowadzanie samobadania piersi. Nie jest ono trudne i nie zajmuje wiele czasu, a może uratować życie.
W celu przeprowadzenia samobadania piersi, stań przed lustrem z odsłoniętą górną połową ciała. Najpierw unieś do góry obie ręce i dokładnie sprawdź, czy nie dostrzegasz jakichś nieprawidłowości – głównie w zakresie kształtu i koloru piersi oraz napięcia skóry. Powtórz obserwację z rękami założonymi na biodra. Ściśnij brodawkę aby upewnić się, że nie dochodzi do żadnego wysięku.
Drugą część badania najwygodniej przeprowadzić pod prysznicem. Załóż jedną rękę za głowę a drugą połóż na piersi po tej stronie, po której ramię jest uniesione. Naciskając palcami, wykonuj drobne, okrężne ruchy wzdłuż piersi, z góry na dół i w odwrotnym kierunku. Powtórz tę czynność dla drugiej piersi.
Każdą wykrytą zmianę skonsultuj z lekarzem, ale nie martw się na zapas – nie każdy guzek jest nowotworem i nie każdy nowotwór jest złośliwy. Poza tym wczesne wykrycie zmiany daje bardzo duże szanse na szybkie i skuteczne leczenie bez przerzutów i nawrotów.
Rak piersi może występować w różnych postaciach – od stosunkowo łatwo poddających się leczeniu, po bardzo agresywne, o złych rokowaniach. W każdym przypadku kluczowy jest przede wszystkim czas: im wcześniej nastąpi rozpoznanie, tym szybciej można wdrożyć skuteczną terapię. To dlatego wizyty u specjalisty nie należy odwlekać. W końcu nie ma nic cenniejszego niż zdrowie a twoje życie jest ważne nie tylko dla ciebie, ale również dla twoich bliskich.