Przyrządy służące do pomiaru parametrów życiowych pacjenta kojarzą nam się ze skomplikowanymi urządzeniami, do obsługi których trzeba posiadać rozległą wiedzę medyczną. W przypadku wielu z nich tak właśnie jest. Są jednak i takie, których użytkowanie jest łatwe a odczyty pozwalają na trafną ocenę stanu chorego i podjęcie decyzji o tym, czy konieczna będzie interwencja lekarska. Do najprostszych urządzeń medycznych należy termometr. Nie ma chyba nikogo, kto nie posiadałby go we własnym domu. Jak każdy sprzęt, także termometr może jednak ulec awarii, a wtedy trzeba kupić nowy. W ciągu ostatnich dziesięcioleci technologia poszła do przodu tak bardzo, że na rynku pojawiło się kilka rodzajów termometrów, poza klasycznym cieczowym. Niektóre kosztują grosze, za inne trzeba zapłacić nawet ponad 100 zł. Które z nich wykazują się dokładnością pomiaru i wygodą użytkowania? Sprawdź, jakimi parametrami się kierować, wybierając termometr i dowiedz się, czy najdroższy zawsze jest najlepszy.

Jakie rodzaje termometrów są dostępne na rynku?

Zanim zamówisz termometr w internetowej hurtowni z artykułami medycznymi albo kupisz go stacjonarnie w aptece, warto zapoznać się z zasadami funkcjonowania poszczególnych modeli. Sprawdź, które termometry są najdokładniejsze, których używa się najwygodniej a które najlepiej sprawdzają się przy małych dzieciach i pacjentach niewspółpracujących.

Termometry cieczowe

Na tle innych modeli, termometry cieczowe wyróżniają się przede wszystkim imponującą historią. Właściwość rozszerzalności cieplnej znali już starożytni i to właśnie oni wpadli na pomysł wykorzystania tego zjawiska fizycznego do uzyskiwania informacji o stanie pacjenta. Pierwszy termometr cieczowy powstał ok. 200 lat przed naszą erą! Dawni lekarze i naukowcy wprowadzali swoje usprawnienia. Do unowocześnienia termometru cieczowego przyczynił się m.in. Galileusz.

Pierwszy termometr z precyzyjną skalą opracował Gabriel Fahrenheit. Po przeanalizowaniu właściwości różnych cieczy, doszedł on do wniosku, że najbardziej przewidywalne i powtarzalne wyniki daje rtęć. W efekcie od 1720 r. przez prawie 300 lat to właśnie termometry rtęciowe stanowiły standardowe wyposażenie szpitali, a później także domowych apteczek. UE zakazała ich stosowania dopiero w 2009 r., ze względu na ryzyko dla środowiska oraz dla zdrowia ludzkiego (bezpośredni kontakt z rtęcią jest niebezpieczny). Nie oznacza to jednak, że termometry cieczowe poszły w odstawkę. Dziś zamiast rtęci w ich wnętrzu znajduje się bezpieczny galinstan.

Współczesne termometry rtęciowe cechuje duża dokładność pomiaru, wynosząca ±0,1°C. Obecnie jednak kupuje je coraz mniej osób – a to ze względu na niewygodny sposób pomiaru. Na wyniki trzeba czekać nawet 10 minut. W trakcie pacjent nie powinien się ruszać, co zwłaszcza przy małych dzieciach jest po prostu niewykonalne. Na dodatek po każdym pomiarze termometr należy strzepnąć ze sporą siłą, aby ciecz wróciła na początek skali.

Termometry zmiennofazowe

Choć termometry zmiennofazowe są znacznie nowocześniejsze od cieczowych, to jednak używamy ich najrzadziej. Nazywane są one również termometrami chemicznymi, ponieważ ich działanie opiera się właśnie na nasączeniu ich substancją chemiczną, która pod wpływem temperatury zmienia nie objętość, ale kolor. Tego typu termometry zrobiły furorę w latach 90-tych. Najczęściej można je było spotkać w postaci pasków, które przykładało się do czoła, ale także… przyklejało na akwarium, aby monitorować temperaturę wody.

Tego typu termometry były mało dokładne. Choć paski posiadały skalę, to jednak najczęściej otrzymane wyniki dawały raczej wyobrażenie o tym, czy chory ma gorączkę czy jej nie ma, ewentualnie czy jest bardzo wysoka czy umiarkowana. Współczesne modele są pod tym względem znacznie bardziej zaawansowane a ich dokładność jest podobna jak w przypadku termometrów cieczowych. Pomiar zajmuje kilka minut. Ogromnym minusem jest jednak duża wrażliwość termometrów chemicznych na wysokie temperatury. Po przyłożeniu takiego urządzenia do naprawdę gorącego czoła, trzeba je potem nawet przez dobę schładzać w lodówce, co jest bardzo niepraktyczne. Alternatywne rozwiązanie – zakup paczki pasków i wyrzucanie ich po każdym pomiarze – jest z kolei nieekologiczne.

Termometry elektroniczne

Wraz z pojawieniem się termometrów elektronicznych nastała nowa era dla rodziców, którzy wcześniej musieli uciekać się do najróżniejszych sztuczek, aby utrzymać swoje chore dzieci w bezruchu na kilka minut, potrzebnych na dokonanie pomiaru. Modele elektroniczne potrzebują zaledwie kilkunastu sekund. Podobnie jak w przypadku termometrów cieczowych, można umieścić je w ustach, w dole pachowym lub w odbycie.

Atutem jest również bardzo dokładny pomiar, który wynosi ±0,1°C. Za pomiar odpowiada termistor, czyli specjalny układ elektroniczny, zaprojektowany w tym właśnie celu. Tutaj właśnie można dopatrywać się wad termometru elektronicznego – podobnie jak każde urządzenie tego typu, może on ulec awarii, ta zaś nie zawsze będzie jednoznaczna i łatwa do wytropienia.

Termometry bezdotykowe

Najnowsza technologia w dziedzinie pomiaru temperatury to termometry bezdotykowe. Wyeliminowały one ostatni problem związany z pomiarem temperatury, czyli całkowity brak współpracy a nawet opór ze strony pacjenta (co dotyczy nie tylko maluchów, ale też m.in. seniorów z demencją czy osób z zaburzeniami psychicznymi).

W termometrze bezdotykowym znajduje się termostat, czyli czujnik optyczny. Wykrywa on promieniowanie podczerwone – podobnie jak kamera wykorzystywana do prześwietlania bagażu na lotnisku. Układ elektroniczny dokonuje konwersji odebranych fal na stopnie Celsjusza.

Zgodnie z nazwą, termometr dotykowy wystarczy tylko zbliżyć do odpowiedniego miejsca na ciele pacjenta (np. do tętnicy skroniowej lub do błony bębenkowej). Ze względu na konieczność dokonania tzw. poprawki fizjologicznej (wynikającej z odmiennych temperatur różnych części ciała ludzkiego), termometry bezdotykowe są nieco mniej dokładne niż pozostałe – błąd pomiaru wynosi ±0,2°C.

Jakimi kryteriami się kierować, wybierając termometr?

Dokonując wyboru termometru trzeba wziąć pod uwagę kilka kryteriów, które będą miały wpływ na jego efektywne użytkowanie i otrzymywanie wiarygodnych wyników. Do kryteriów tych należą:

• wiek i stan pacjentów: jeśli termometr kupujemy wyłącznie do użytku domowego i będzie on służył do pierwszej weryfikacji stanu dzieci i osób dorosłych, które zdradzają objawy infekcji, trzeba uwzględnić możliwości każdej z osób, która będzie badana. Dla maluszków najlepszy jest błyskawiczny i nie wymagający kontaktu z ciałem termometr bezdotykowy. Z kolei seniorzy wychowani jeszcze na termometrach rtęciowych mogą wręcz domagać się „tradycyjnego” pomiaru i będą podchodzić sceptycznie do termometrów bazujących na elektronice;
• szacowana ilość pomiarów: w domu termometru używa się raczej sporadycznie. Temperaturę będziemy mierzyć maksymalnie kilka razy dziennie, w okresie choroby. Z kolei do szybkiego sprawdzenia stanu pracowników wchodzących na teren zakładu pracy, niezbędny jest termometr nie tyle precyzyjny, co bardzo szybki;
• funkcje dodatkowe: współczesne termometry mają często dodatkowe udogodnienia, które naprawdę ułatwiają życie. Może do nich należeć np. funkcja zapamiętywania ostatnich pomiarów w termometrze bezdotykowym, sygnał dźwiękowy oznaczający zakończenie pomiaru w termometrze elektronicznym, ale nawet specjalny pojemnik z uchwytem do strzepywania przy termometrze cieczowym.

Gdzie kupić dobry termometr?

Termometry są użytkowane tak powszechnie, że obecnie można je kupić zarówno w aptece albo w profesjonalnym sklepie z akcesoriami medycznymi, jak i w supermarketach, drogeriach a nawet dyskontach. Czy miejsce zakupu ma znaczenie?

Na to pytanie trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Z jednej strony za jakość termometru odpowiada przede wszystkim jego producent. Cieszący się dobrą opinią użytkowników sprzęt powinien spisywać się równie dobrze gdy kupimy go w aptece albo zamówimy online od sprzedawcy wielobranżowego. Z drugiej strony – to właśnie specjalistyczne sklepy i hurtownie medyczne przykładają z założenia wagę do prawidłowego przechowywania wszystkich produktów. Kupując w takim właśnie miejscu zyskujesz pewność, że na każdym etapie drogi termometru z magazynu do twoich rąk, zachowano wszystkie zasady prawidłowego obchodzenia się ze sprzętem.

Kolejnym argumentem przemawiającym za profesjonalnym sklepem medycznym jest gwarancja. W razie jakiejkolwiek awarii, proces obsługi reklamacji jest znacznie szybszy i przyjazny klientowi w hurtowni medycznej, niż w drogerii czy w dyskoncie.

Jak prawidłowo dokonać pomiaru temperatury ciała?

Warto również pamiętać o tym, że nawet najlepszy termometr nie za wiele się zda, jeśli będziemy go używać nieprawidłowo. Każdy z modeli wymaga zachowania pewnych procedur, gwarantujących maksymalny możliwy poziom dokładności pomiaru.

W trakcie badania pacjent powinien pozostawać w bezruchu, nie może też rozmawiać, jeść ani pić. Z tego też powodu w przypadku osób niewspółpracujących, w tym małych dzieci, lepiej sprawdzają się termometry bezdotykowe.

Trzeba również przeczytać na ulotce, w jakich miejscach ciała dokonuje się pomiaru konkretnym termometrem. W przypadku termometrów cieczowych i elektronicznych najczęściej jest do dół pachowy, jama ustana lub odbyt (nie zapominaj o bardzo starannej dezynfekcji termometru po każdym pomiarze!). Termometry zmiennofazowe w formie pasków najczęściej umieszcza się na czole. Również termometr bezdotykowy można zbliżać do czoła albo wkładać do ucha, w celu sczytania pomiaru z błony bębenkowej.

Pomiar temperatury jest jednym z podstawowych badań, jakie możemy wykonać w domu, nie dysponując żadną wiedzą ani przeszkoleniem medycznym. Podwyższona (a czasami także obniżona) temperatura towarzyszy licznym chorobom i stanom zapalnym, może być także konsekwencją urazu a nawet reakcją na silne emocje. Odczytanie wyniku pomiaru da nam pojęcie o stanie chorego oraz o tym, czy wymaga on interwencji lekarza czy też można próbować domowych sposobów.