Od tego, jak starannie podejdziemy do kwestii zabezpieczania produktów medycznych przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, przed zanieczyszczeniami i przed uszkodzeniami, zależy ich żywotność i możliwość ich wykorzystania w momencie, gdy okażą się potrzebne. To nie wszystko – w przypadku bardzo wielu artykułów nieprawidłowe przechowywanie nie jest rozpoznawalne na pierwszy rzut oka, ale zastosowanie takiego artykułu naraża pacjenta na niebezpieczeństwo – od uszczerbku na zdrowiu, przez wydłużenie czasu rekonwalescencji, aż po bezpośrednie ryzyko śmierci. Zamiast więc wrzucać wszystkie leki i plastry do jednej reklamówki, skotłowanej na dnie szafki obok miksera i pudełka na przybory do szycia, lepiej poświęć kilka minut na przeczytanie tego praktycznego poradnika.

Materiały opatrunkowe – jak i gdzie je przechowywać?

Materiały opatrunkowe to wszystkie produkty, dzięki którym możemy wykonać opatrunek. Do tej kategorii zaliczamy zatem plastry (zarówno te na rolce, do indywidualnego przycinania, jak i te podzielone już na wygodne kawałki), gazę i gaziki (jałowe i niejałowe), bandaże (klasyczne, elastyczne oraz nowoczesne bandaże kohezyjne, których nie trzeba wiązać ani zahaczać), a także artykuły służące do wykonania opatrunku i unieruchomienia kończyny: czyli zestaw do gipsowania, chusta trójkątna, ortezy i in. Warto także zwrócić uwagę na obszerny wykaz opatrunków specjalistycznych – np. hydrożelowych, hydrokoloidowych, ze srebrem czy opatrunków na odleżyny.

Już na pierwszy rzut oka widać, że poszczególne artykuły opatrunkowe różnią się pod względem staranności, jaką musimy się wykazać podczas ich przechowywania. Po zakończeniu użytkowania ortezę warto wyczyścić a następnie owinąć ją np. foliową reklamówką, aby się nie kurzyła – i będzie to dostateczny poziom bezpieczeństwa. W przypadku opatrunków, które będą miały bezpośredni kontakt z ranami na ciele chorego, należy uwzględnić znacznie wyższe standardy – zakurzony bandaż czy gazik jałowy, którego opakowanie zostało naruszone, nie nadają się do użytku – przynajmniej nie na skaleczenie.

Zarówno w domu, jak i w podmiocie medycznym, należy wygospodarować osobne miejsce, przeznaczone do przechowywania opatrunków. Bardzo ważne jest zapewnienie łatwego dostępu do nich – bez konieczności sięgania na sam tył szafki i przewracania pod drodze buteleczek z syropami. Miejmy na uwadze, że ze środków opatrunkowych zwłaszcza w domu korzystamy najczęściej w sytuacjach nagłych, gdy jesteśmy zdenerwowani i nasze ruchy mogą być bardziej chaotyczne. Środki opatrunkowe do użytku domowego można zatem trzymać w tym samym miejscu, co leki, ale warto poświęcić im osobną półkę albo całą apteczkę. W podmiocie medycznym, z uwagi na dużą ilość wykonywanych opatrunków, środki zajmą znacznie więcej miejsca. Podręczny ich magazynek powinien znajdować się nie tylko w pokoju zabiegowym, ale w każdym gabinecie lekarskim czy pielęgniarskim.

Najważniejszą zasadą przy przechowywaniu środków opatrunkowych jest zapewnienie im bezpiecznego, suchego i czystego miejsca, pozbawionego wilgoci. W ten sposób unikniemy ryzyka pojawiania się kurzu i pleśni na powierzchni plastrów czy bandaży.

Niektóre artykuły opatrunkowe mają charakter jednorazowy – po otwarciu opakowania gazy jałowej nie możemy wykorzystać tylko kawałka a reszty odłożyć na później. Inaczej wygląda sytuacja np. w przypadku bandaży, o ile nie nakładamy ich wprost na ranę, ale używamy np. wyłącznie do unieruchomienia kończyny bez przerwanych powłok skórnych. Taki produkt trzeba zabezpieczyć przed przedostawaniem się do niego kurzu (np. przy pomocy woreczka strunowego), następnie zaś można odłożyć go z powrotem do szafki.

Niektóre środki opatrunkowe, zwłaszcza opatrunki hydrożelowe, można przechowywać w lodówce. W razie oparzenia schłodzony opatrunek nie tylko zabezpieczy ranę, ale też częściowo uśmierzy ból. Bezwzględnie należy też chronić środki opatrunkowe (oraz wszystkie inne artykuły medyczne) przed dostępem dzieci. Nawet tak niewinne artykuły mogą stać się przyczyną tragedii – np. gdy dziecko owinie sobie bandaż wokół szyi albo gdy włoży do ust środek nasączony substancją nieprzeznaczoną do spożycia.

Leki – jak i gdzie je przechowywać?

Jeszcze bardziej starannego przechowywania wymagają leki. Wynika to z dwóch kwestii: po pierwsze – wyłącznie prawidłowo przechowywany lek zachowuje swoje właściwości. Nieodpowiednie jego transportowanie, niewłaściwa temperatura, narażenie na świtało słoneczne, zbyt wysoka wilgotność oraz cały szereg innych czynników mogą spowodować, że lek stanie się albo nieskuteczny, albo jeszcze gorzej – niebezpieczny dla pacjenta. Po drugie: zdecydowana większość leków to środki przeznaczone do stosowania przez specyficzną grupę pacjentów, w precyzyjnie określonych warunkach. Przypadkowe (ale też celowe, wbrew zaleceniom lekarza lub bez jego wiedzy) przyjęcie leku może spowodować cały szereg mniej lub bardziej poważnych problemów zdrowotnych, ze śmiercią włącznie. Wreszcie, co jest istotne w podmiotach medycznych, nie wolno zapominać, że za bezpieczeństwo pacjentów i personelu odpowiada właściciel firmy – ostatecznie to on zostanie pociągnięty do odpowiedzialności, jeśli okaże się, że zbagatelizował on kwestię bezpiecznego składowania leków, co doprowadziło do jakiegoś dramatu.

Jak zatem bezpiecznie przechowywać leki? Wiele zależy od tego, czy mówimy o szpitalu, przychodni lub gabinecie lekarskim, czy też o domu prywatnym.

Zasady przechowywania leków w podmiocie medycznym

Oczywiście zasady przechowywania leków w podmiocie medycznym są znacznie bardziej restrykcyjne, niż w domu prywatnym. Najważniejszą kwestią zawsze pozostaje bezpieczeństwo. O tym musisz pamiętać, jeśli jesteś osobą odpowiedzialną za przechowywanie leków w przychodni, w szpitalu, w gabinecie specjalistycznym albo w innego rodzaju podmiocie medycznym:

• Chroń leki przed dostępem osób niepowołanych. Za osoby niepowołane uznać należy oczywiście pacjentów, ale także i te osoby spośród pracowników przychodni, które nie otrzymały takich uprawnień. I tak personel sprzątający czy administracyjny nie ma dostępu do żadnych leków w podmiocie medycznym (oczywiście poza pracowniczą apteczką pierwszej pomocy, która jest zupełnie innego rodzaju akcesorium). W przypadku wielu leków ograniczenia dotyczą jednak również pielęgniarek czy stażystów – może je administrować wyłącznie lekarz, czasami tylko lekarz konkretnej specjalizacji.
• Zapewnij łatwy dostęp do leków. W podmiocie medycznym nie może dojść do sytuacji, gdy życie pacjenta jest zagrożone, ponieważ nie możemy dogrzebać się do potrzebnego leku. W tym celu stosuje się przeszklone regały oraz bardzo jasne zasady przechowywania poszczególnych produktów medycznych. Równie istotne jest staranne ich opisywanie.
• Zminimalizuj ryzyko błędu ludzkiego. Każdy, kto żyje, popełnia błędy. Niestety, w przypadku działalności medycznej, każdy błąd może mieć tragiczne konsekwencje. Ważnym jest, aby uzmysłowić sobie, że błędu ludzkiego nie da się zupełnie wyeliminować – pomyłki są wpisane w naszą naturę. Należy jednak podjąć wszystkie możliwe środki, aby to ryzyko zmniejszyć do minimum. Chodzi tutaj m.in. o bardzo staranne opisywanie leków czy stosowanie jednorodnych, ogólnych, czytelnych oznaczeń kolorystycznych (tak jak w przypadku np. rozmiarów igieł).
• Chroń leki przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Leki powinny znajdować się w suchym, szczelnym pomieszczeniu, o optymalnej temperaturze i wilgotności powietrza. Należy przy tym mieć na uwadze, że wymagania poszczególnych produktów mocno się pod tym względem różnią. Większość powszechnie stosowanych leków może stać na półce. Część z nich (np. szczepionki) musi być przechowywana w lodówce. Są i leki wrażliwe na światło (np. pewne chemoterapeutyki), które trzeba bezwzględnie trzymać w miejscu, do którego nie dociera promieniowanie słoneczne.

Zasady przechowywania leków w domu prywatnym

Domowa gospodarka produktami leczniczymi znacznie różni się od tej szpitalnej. Nawet przepisy związane z utylizacją odpadów niebezpiecznych są w tym przypadku znacznie bardziej liberalne (np. zużyte igły w przychodni trzeba umieszczać w specjalnych, sztywnych, czerwonych pojemnikach, podczas gdy w domu wrzucamy je po prostu do odpadów zmieszanych, wcześniej zabezpieczywszy je zatyczką). Podczas przechowywania leków w domu, kieruj się następującymi zasadami:

• Wybierz jedno miejsce do przechowywania wszystkich leków. Dzięki temu unikniesz poszukiwań w momencie, gdy środek będzie potrzebny. Nawet jeśli konkretny lek przyjmowany jest tylko przez jednego domownika, nie powinien się on znajdować w jego szafce przy łóżku (co najwyżej jedna jego dawka). Dlaczego? W sytuacji, gdy tej osobie stanie się coś złego i wezwiemy pogotowie, ratownik może poprosić o pokazanie przyjmowanych przez nią leków. Ponadto zachowanie porządku ułatwia wszystkim życie a trzymanie środków medycznych w jednej, zamkniętej szafce, zmniejsza ryzyko dobrania się do nich np. przez dzieci czy przez zwierzaki domowe.
• Regularnie monitoruj zawartość domowej apteczki. Zadbaj o to, aby zawsze mieć pod ręką najczęściej używane środki (np. przeciwbólowe, przeciwgorączkowe). Pozbywaj się leków przeterminowanych (zanosząc je do apteki). Nie obcinaj fragmentów blistra czy opakowania, na których znajdują się istotne informacje – nazwa, dawka, termin przydatności. Zachowuj załączone do leków ulotki z instrukcją przyjmowania.

Poza samym przechowywaniem leków, ważny jest też ich transport. Jeśli wiesz, że masz kupić lek, zostaw wizytę w aptece na koniec wszystkich sprawunków. Zwłaszcza latem zadbaj o to, aby lek dostarczyć do domu jak najszybciej.