Jak często robić badania profilaktyczne? Rodzaje badań
Jak często robić badania profilaktyczne? Rodzaje badań

Żyjemy w ogromnym pośpiechu. Tygodnie i miesiące mijają z zawrotną prędkością i czasami trudno sobie przypomnieć, kiedy ostatni raz wykonywaliśmy badania profilaktyczne. W tym roku? W zeszłym? Jeszcze dawniej? To właśnie brak systematyczności w dbaniu o siebie jest najłatwiejszym do wyeliminowania czynnikiem ryzyka rozwoju poważnych chorób. Wiele z nich jest całkowicie uleczalnych, jeśli tylko zareagujemy odpowiednio wcześnie. Sprawdź, jak często należy robić badania profilaktyczne i co konkretnie powinny one obejmować.

Regularna samokontrola – co możesz sprawdzić osobiście?

Troskę o siebie możesz zacząć już w domu. Istnieje wiele obszarów, które warto kontrolować samodzielnie a w razie zaobserwowania niepokojących objawów, udać się z nimi do lekarza. Na początku wymaga to nieco zachodu, ale z czasem staje się rutynowym postępowaniem.

Dobrą praktyką jest mierzenie poziomu ciśnienia tętniczego krwi oraz poziomu cukru we krwi na czczo a także ważenie się. Nie trzeba robić tego codziennie (choć oczywiście można) – wystarczy 2 razy w tygodniu. Zwracaj również uwagę na pojawiające się odstępstwa od normy – np. w ilości i konsystencji stolca, wyglądu i stanu skóry, ewentualnych bólów a w przypadku kobiet – zaburzenia miesiączkowania.

Kobiety powinny regularnie badać piersi w poszukiwaniu guzków czy zmian gęstości – o tym wiemy wszyscy. Znacznie rzadziej słyszy się natomiast o samokontroli jąder, zalecanej mężczyznom a mającej dokładnie ten sam cel.

Ogólne badanie kontrolne – dbaj o siebie nie gorzej, niż o samochód

Stację diagnostyczną odwiedzamy co roku, ponieważ jest to narzucony na nas przez prawo wymóg. Brak odpowiedniej pieczątki w dowodzie rejestracyjnym może mieć poważne konsekwencje w przypadku kontroli drogowej. A przecież nasze zdrowie jest jeszcze cenniejsze – dlaczego zatem nie dbać o siebie co najmniej równie dobrze jak o samochód?

Raz w roku warto wykonać badania profilaktyczne, mające na celu sprawdzenie, czy w organizmie nie dzieje się nic złego. Należą do nich:

  • Morfologia. Jest badaniem pozwalającym na wykrycie ilościowych i jakościowych nieprawidłowości w krwi obwodowej, stanowiących podstawę do dalszej diagnostyki.
  • OB. Polega na weryfikacji czasu, w jakim krwinki w próbce zaczynają zlepiać się z sobą i opadać. Szybki opad może wskazywać na toczącą się w organizmie infekcję.
  • Kreatynina. Jej poziom we krwi pozwala na ocenienie prawidłowości funkcjonowania nerek.
  • Próby wątrobowe. Umożliwiają diagnozowania chorób wątroby i dróg żółciowych. Obejmują badania poziomu enzymów AspAT, ALAT, ALP i GGTP oraz poziomu barwnika – bilirubiny.
  • Badanie moczu. Nieodpowiednie właściwości chemiczne lub fizyczne mogą być pierwszym sygnałem rozwijającej się choroby.
  • Kontrola znamion i pieprzyków. Osoby posiadające znamiona, których nie zdecydowały się usunąć, powinny monitorować ich kształt, kolor i wielkość. Jakiekolwiek zmiany są wskazaniem do wizyty u dermatologa, mogą bowiem świadczyć o nowotworze skóry. Jeśli czerniak wystąpił u kogoś z rodziny, kontrole powinny być częstsze.
  • Przegląd stomatologiczny. To właśnie od próchnicy może zacząć się stan zapalny, który obejmie cały organizm – w tym mięsień sercowy. Utrzymywanie zębów w dobrej kondycji jest więc podstawą zdrowia. Raz w roku warto również przeprowadzić piaskowanie lub jeśli zachodzi taka potrzeba, usuwanie kamienia.
  • Badanie ginekologiczne. Raz w roku kobiety powinny wykonywać cytologię oraz USG transwaginalne.

Badania profilaktyczne dostosowane do płci i wieku

Każdy wiek rządzi się swoimi prawami – im starsi jesteśmy, tym bardziej wydłuża się lista badań profilaktycznych, które należy wykonywać co roku. Część diagnostyki podlega również podziałowi ze względu na płeć pacjenta. Jedno jest pewne: z badań nie warto rezygnować! Lepiej poświęcić jeden czy dwa dni w roku na wizytę u lekarza, niż pozwolić potajemnie rozwinąć się poważnej chorobie, która w najlepszym wypadku uziemi nas w łóżku na całe tygodnie.

Poza wspomnianymi wcześniej badaniami obowiązkowymi dla wszystkich, osoby do 30 r. ż. powinny wykonywać następujące badania profilaktyczne:

  • Lipidogram. To badanie krwi obejmujące poziom całkowity cholesterolu z jego podziałem na frakcje HDL („dobry”) i LDL („zły”) oraz poziom trójglicerydów. Pozwala na ocenę ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, w tym miażdżycy.
  • USG jamy brzusznej. Należy je wykonywać nie rzadziej niż raz na 5 lat, aby zweryfikować stan narządów w jamie brzusznej (np. obecność guzów, stłuszczeń).
  • RTG klatki piersiowej. Do wykonania raz na 5 lat, w celu oceny narządów miękkich (serce, płuca) oraz kręgosłupa i żeber (głównie pod kątem skrzywień).
  • Badanie okulistyczne. Co 5 lat powinny je wykonywać również osoby, które nie potrzebują szkieł korekcyjnych – aby sprawdzić, czy jest tak faktycznie i nie doszło do uszkodzenia wzroku.

Między 30 a 40 r.ż. dodatkowe badanie powinni wykonywać mężczyźni – jest to badanie prostaty per rectum, pod kątem nowotworu tego narządu.

Po 40 r.ż. lista badań profilaktycznych nieznacznie się wydłuża. Poza wymienionymi wcześniej, warto poddać się również następującej diagnostyce:

  • Badanie kału. Głównie pod kątem obecności krwi utajonej, mogącej świadczyć o nowotworach dolnego odcinka przewodu pokarmowego.
  • EKG. Warto wykonywać je raz na 3 lata, aby zweryfikować stan serca.
  • Gastroskopia. To dość nieprzyjemne badanie, polegające na inspekcji górnego odcinak przewodu pokarmowego za pomocą specjalnej kamery. Warto je wykonywać, aby wykluczyć zarówno poważne choroby (np. nowotwory), jak i powszechniejsze wrzody żołądka i dwunastnicy czy chorobę refluksową przełyku.

Panie po 40 r.ż. do listy badań powinny dodać również mammografię i USG piersi, wykonywane co najmniej raz na 2 lata.

Z kolei po 50 r.ż. zwiększa się częstotliwość badań: lipidogram, EKG, USG jamy brzusznej i badanie okulistyczne warto odbywać co roku. Dochodzą również kolejne obowiązkowe wizyty u lekarzy, związane z następującą diagnostyką:

  • Kolonoskopia. Niezbędna w profilaktyce nowotworu jelita grubego i innych chorób końcowego odcinka układu pokarmowego. Może być wykonywana w pełnym znieczuleniu i wymaga od pacjenta odpowiedniego przygotowania już na kilka dni wcześniej. W przypadku braku wskazań, wystarczy robić to raz na 5 lat.
  • Densytometria. Badanie gęstości kości, szczególnie istotne w przypadku kobiet, bardziej niż mężczyźni narażonych na osteoporozę. Należy ją wykonywać co 10 lat.
  • Badanie słuchu. Trzeba je przechodzić raz do roku, z uwagi na mogące się pojawić osłabienie słuchu i konieczność skorzystania z aparatu.

Kobiety po 50 r.ż. powinny ponadto co roku wykonywać badanie hormonów tarczycy a co kilka lat – badanie hormonów płciowych, w związku z menopauzą. Mężczyznom dochodzi natomiast badanie krwi – oznaczenie antygenu PSA, pod kątem raka prostaty, do wykonania co roku.

Regularne badania specjalistyczne – kto powinien je wykonywać?

Poza badaniami profilaktycznymi, zalecanymi wszystkim osobom dorosłym, z uwzględnieniem podziału na płeć i grupy wiekowe, istnieje całe spektrum badań specjalistycznych, którym na ogół nie musimy się poddawać. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki.

Różnego rodzaju badania specjalistyczne powinny być regularnie przeprowadzane wśród pacjentów należących do grup ryzyka – czyli obciążonych rodzinnie jakąś chorobą lub z innego powodu bardziej narażonych na wystąpienie danego schorzenia. Do przykładowych profilaktycznych badań specjalistycznych, zalecanych przez lekarzy indywidualnie określonym pacjentom, należą m.in.:

  • Markery nowotworowe. Powinni je wykonywać pacjenci, u których wystąpił nowotwór w rodzinie, albo którzy sami wcześniej cierpieli na nowotwory, także niezłośliwe.
  • Kardiologiczne testy genetyczne. Zalecane osobom, w rodzinie których występowały choroby serca i układu krążenia.
  • Tomografia komputerowa. Niezbędna w przypadku pacjentów, u których wykryto zmiany wymagające obserwacji (np. guzy, zwłóknienia).
  • Komplet badań na Alzheimera z krwi. Zalecany osobom, których rodzice lub dziadkowie cierpieli z powodu tej choroby.

Powyższy katalog nie jest zamknięty – o konieczności profilaktycznemu poddawaniu się badaniom specjalistycznym decyduje lekarz prowadzący.

Kto musi wykonywać badania w ramach medycyny pracy?

Innym rodzajem badań profilaktycznych są te związane z medycyną pracy. W tym przypadku to nie lekarz, ale pracodawca ma obowiązek przypilnowania terminu ich wykonania. Badaniom z zakresu medycyny pracy podlegają wyłącznie etatowi pracownicy przedsiębiorstwa, nie osoby pracujące w ramach umowy zlecenia, umowy o dzieło czy związane umową B2B.

Dla nowoprzyjętych przewidziane są badania wstępne, potwierdzające zdolność wykonywania określonych zadań. Wieloletni pracownicy przechodzą cyklicznie badania okresowe, których częstotliwość wynika m.in. z czynników ryzyka związanych z danym stanowiskiem, z wieku i z ogólnego stanu zdrowia. Dodatkowo badania kontrolne musi przejść każdy pracownik nieobecny w pracy z powodu zwolnienia lekarskiego przez okres dłuższy niż 30 dni.

Za badania profilaktyczne pracowników płaci pracodawca. Wyjątek stanowią badania medycyny pracy wykonywane na własne potrzeby przez osoby prowadzące działalność gospodarczą, z którą związane jest posiadanie aktualnych wyników różnego rodzaju badań (np. książeczka do celów sanitarno-epidemiologicznych w przypadku kucharzy, psychotesty dla kierowców).

Jeśli twój lekarz POZ nie chce wypisać ci skierowania na badania profilaktyczne, tłumacząc, że nie ma takiej potrzeby – raczej zrezygnuj z lekarza niż z badań. Część placówek medycznych faktycznie stara się oszczędzić na pacjentach, zwłaszcza na tych nieświadomych. Jest to bardzo szkodliwa praktyka i warto wyraźnie się jej sprzeciwić, składając deklarację do innej przychodni, lepiej troszczącej się nie tylko o własne wyniki finansowe, ale i o dobro pacjentów. Warto również pamiętać, iż lekarz może zalecić częstsze wykonywanie części badań, co wynika np. ze stanu twojego zdrowia albo z obciążeń rodzinnych. Badaj się regularnie, aby móc długo cieszyć się zdrowiem i dobrą kondycją.

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper Premium