W każdym domu powinny znajdować się sprzęty umożliwiające samodzielne dokonywanie podstawowych parametrów. Oprócz termometru, wagi łazienkowej, ciśnieniomierza czy glukometru, warto posiadać również pulsoksymetr, który pozwoli na wczesne wykrycie pewnych nieprawidłowości i umożliwi szybką reakcję. Jak działa i co mierzy to urządzenie? Kto powinien regularnie mierzyć saturację? Jak wygląda badanie i co może zafałszować wyniki? Sprawdź, co powinieneś wiedzieć o pulsoksymetrach.
Jak działa pulsoksymetr?
Pulsoksymetr jest niewielkim urządzeniem umożliwiającym pomiar dwóch parametrów: saturacji krwi (poziomu wysycenia krwi tlenem) oraz tętna. Saturację oznacza się symbolem SpO2 a wynik pomiaru podawany jest w postaci procentowej.
Pomimo małych rozmiarów, pulsoksymetr jest dosyć zaawansowany technicznie. W obudowie znajduje się czujnik SpO2, cyfrowy wyświetlacz, płyta główna oraz głośnik. Urządzenie może być zasilane za pomocą baterii lub akumulatora, a także z sieci.
Najczęściej do wykonywania pomiarów służy pojedynczy guzik. Po jego wciśnięciu urządzenie weryfikuje poziom emisji światła czerwonego i niedostrzegalnego ludzkim okiem światła podczerwonego. Hemoglobina, czyli białko odpowiedzialne za kolor krwi, odbija fale świetlne różnej długości, w zależności od ilości transportowanego tlenu. Dzięki temu można bardzo precyzyjnie określić poziom wysycenia tlenem.
Rodzaje pulsoksymetrów
Obecnie na rynku najpopularniejsze są dwa rodzaje pulsoksymetrów: napalcowe oraz stacjonarne. Zwłaszcza te pierwsze są chętnie kupowane przez klientów indywidualnych, którzy chcą wygodnie dokonywać pomiarów w domu. Napalcowy pulsoksymetr wyróżnia się niewielkimi rozmiarami i uproszczoną budową, a także wyjątkową łatwością obsługi. Jak sama nazwa wskazuje, pomiar odbywa się po założeniu urządzenia na palec (wskazujący lub środkowy). Ze względu na uniwersalność, pulsoksymetr napalcowy może służyć zarówno osobom dorosłym, jak i dzieciom.
Pulsoksymetry stacjonarne odznaczają się bardziej złożoną konstrukcją. Przeważnie nakłada się je na palec oraz na płatek ucha. Posiadają je na wyposażeniu np. szpitale czy domy opieki.
Dodatkowo możemy zdecydować się na zakup pulsoksymetru nadgarstkowego, w formie rękawa zakładanego na przegub dłoni. Z kolei dla noworodków i niemowląt stworzono pulsoksymetry na ramiona lub uda.
Wiele nowoczesnych modeli pulsoksymetrów posiada dedykowaną aplikację, dzięki której wyniki pomiarów widoczne są w smartfonie lub smartwatchu, z możliwością ich zapisywania i tworzenia wykresów oraz statystyk.
Prawidłowe wykonanie pomiaru pulsoksymetrem – krok po kroku
Najpopularniejszy pulsoksymetr nadgarstkowy jest jednocześnie najprostszy w obsłudze. Aby dokonać prawidłowego pomiaru, nie trzeba posiadać ani wiedzy medycznej, ani praktyki w opiece nad chorymi.
Palec, na który zakładane będzie urządzenie, powinien być czysty, suchy i ciepły (jeśli występują problemy z krążeniem albo dopiero co wróciliśmy do domu z chłodnego otoczenia, należy zastosować krótki masaż). Najczęściej pulsoksymetr zakłada się na wskazujący lub środkowy palec prawej dłoni, ale tak naprawdę nie ma to większego znaczenia. Istotne jest tylko umiejscowienie urządzenia – na środku opuszka.
Aby wykonać pomiar, wystarczy wcisnąć przycisk i poczekać kilka sekund. Sygnał dźwiękowy poinformuje nas o dostępności wyników. Na ekranie pokażą się parametry: saturacja i tętno, a także inne, jeśli posiadamy bardziej zaawansowany model (mierzący dodatkowo np. ciśnienie czy temperaturę).
Badanie pulsoksymetrem – najczęściej popełniane błędy
Chociaż procedura wykonania badania jest bardzo prosta, to jednak na zafałszowanie pomiaru wpływa kilka błędów, często popełnianych przez użytkowników i bardzo łatwych do wyeliminowania.
Przede wszystkim pomiaru nie dokonujemy na zmarzniętych dłoniach – naczynia krwionośne są wówczas schowane głęboko pod skórą i wyniki mogą być niedokładne. Trzeba również odczekać pewien czas po wysiłku fizycznym, który zaburza przede wszystkim pomiar tętna.
Podczas badania nie należy wykonywać gwałtownych ruchów. Wybieramy spokojne pomieszczenie o optymalnej temperaturze. Pilnujemy, aby na urządzenie nie padało bezpośrednio światło słoneczne ani strumień gorącego powietrza (np. z grzejnika). Do wykonania badania wybieramy palec bez opatrunków, z kompletną płytką paznokciową.
Do czynników mogących spowodować błędny pomiar należą również: nieprawidłowe umiejscowienie pulsoksymetru (np. w wyniku posiadania zbyt długich paznokci), choroby płytki paznokciowej (np. grzybica) oraz użycie kosmetyków tuż przed pomiarem (np. krem do rąk).
Jak odczytywać wyniki pomiaru pulsoksymetrem?
Głównym parametrem, jaki odczytujemy z pomiaru, jest saturacja krwi. Zgodnie z normą, powinna ona wynosić 95-99%, przy czym w różnych sytuacjach dopuszczalne są pewne niewielkie odstępstwa od tej zasady.
U seniorów pow. 70 r.ż. za prawidłową uznaje się saturację już na poziomie 94-98%. W przypadku osób podlegających tlenoterapii powinno to być z kolei 98-100%. Niższe wyniki są akceptowalne w przypadku palaczy oraz pacjentów cierpiących na choroby układu krążenia – przewlekłe (np. POChP) lub jednorazowe (np. zapalenie oskrzeli), a także wówczas, jeśli pacjent przyjmuje leki, których skutkiem ubocznym jest spadek wysycenia krwi tlenem (np. silne środki przeciwbólowe). Do zafałszowania wyniku przyczyniają się również podwyższony poziom bilirubiny (żółciowego barwnika odpowiedzialnego za kolor skóry przy żółtaczce).
Sygnałem alarmowym jest spadek saturacji poniżej 90%. Wbrew pozorom taki poziom oznacza już poważną niewydolność oddechową, mogącą prowadzić do uszkodzenia tkanek i narządów, a nawet do śmierci.
Kto powinien regularnie używać pulsoksymetru?
Podstawą zachowania zdrowia i wczesnego reagowania na nieprawidłowości jest profilaktyka. To dlatego pulsoksymetr powinien być okazjonalnie stosowany przez wszystkich – również przez osoby, które nie odczuwają żadnych negatywnych objawów. Regularne pomiary są natomiast zalecane zwłaszcza u osób, u których występowały wcześniej lub występują nadal, problemy z saturacją (np. w przebiegu przewlekłych chorób układu oddechowego i układu krążenia).
Ze względu na podwyższone ryzyko niskiego wysycenia krwi tlenem, posiadanie pulsoksymetru w domu powinny rozważyć osoby chore na cukrzycę i nadciśnienie, a także wszyscy pacjenci leżący, w tym podlegający opiece paliatywnej. Profilaktycznie badaniu w domu powinny się poddawać kobiety w ciąży, zawodowi i półzawodowi sportowcy, a także osoby pracujące na wysokościach lub często podróżujące w wyższe partie gór.
Niska saturacja krwi - objawy
Objawy niskiego poziomu wysycenia krwi tlenem są niespecyficzne i łatwo pomylić je z objawami innych dolegliwości czy konsekwencjami niewyspania lub stresu. Naszą uwagę powinny jednak zwrócić symptomy takie jak bóle i zawroty głowy, duszność i kaszel, ziewanie, ciągła senność, rozdrażnienie, przemęczenie i ogólne złe samopoczucie.
We wszystkich wymienionych sytuacjach warto wykonać u siebie pomiar saturacji – jeśli jest ona niższa niż norma, doraźnie możemy wspomóc się oddychaniem przeponą, wietrzeniem pomieszczenia, a także śmiechem i śpiewem. Jeżeli jednak problem się powtarza, niezbędne jest skonsultowanie się z lekarzem.
Gdzie stosowane są pulsoksymetry?
Niewielki pulsoksymetr, zwłaszcza model napalcowy, powinien stanowić element wyposażenia każdej domowej apteczki. W przypadku seniorów i osób przewlekle chorych, należy go z sobą zabierać również na wakacje i dłuższe wyjazdy. Na zakup urządzenia decydują się niejednokrotnie również szkoły czy zakłady pracy.
Oczywiście pulsoksymetry stosowane są przez personel medyczny: w karetkach pogotowia, w przychodniach pierwszego kontaktu, w gabinetach specjalistycznych, na izbie przyjęć i na wszystkich oddziałach szpitalnych. Szczególne znaczenie ma stały pomiar saturacji pacjentów OIOM-u, geriatrii oraz neonatologii. Pulsoksymetry wykorzystywane są również w przebiegu operacji, a także na salach pooperacyjnych.
Inne sposoby pomiaru saturacji krwi
Pulsoksymetr jest urządzeniem bardzo wygodnym i łatwym w użytku – zwłaszcza model napalcowy. Ale to nie jedyny sposób pomiaru saturacji krwi.
Parametr SpO2 stanowi element gazometrii – kompleksowego badania krwi mającego na celu zweryfikowanie równowagi kwasowo-zasadowej i wymiany gazowej w organizmie. Wykonuje się je zwłaszcza w przypadku pacjentów z niewydolnością oddechową, w śpiączce hiperglikemicznej, we wstrząsie, z zatruciem, z niewydolnością nerek i z niezdiagnozowaną dusznością. Gazometria jest badaniem inwazyjnym i wykonuje ją wyłącznie personel medyczny.
Medycyna i związana z nią technologia idą do przodu, upraszczając sprzęt medyczny i zwiększając dokładność pomiarów. Obecnie w fazie testów jest mierzący ok. 6 mm implant podskórny, mający w niedługiej przyszłości zastąpić kilka urządzeń pomiarowych, w tym pulsoksymetr.
Ile kosztuje pulsoksymetr i gdzie można go kupić?
Dobrą wiadomością dla wszystkich osób pragnących korzystać na co dzień z pulsoksymetru, jest jego przystępna cena. Choć profesjonalny sprzęt może kosztować nawet powyżej 1000 zł, to proste urządzenia do pomiarów domowych można kupić już poniżej 50 zł. Na model średniej klasy wydamy ok. 100 zł – to dobry pomysł na prezent dla bliskiej osoby, o którą się troszczymy.
Ze względu na ich popularność, pulsoksymetry można obecnie kupić nawet w supermarketach czy na ogólnych internetowych platformach sprzedażowych. Warto jednak wybrać sklep medyczny (stacjonarny lub online) albo po prostu aptekę – kupując wyposażenie medyczne u profesjonalistów, mamy gwarancję wysokiej jakości urządzeń i dokładności dokonywanych z ich pomocą pomiarów.
Pulsoksymetr to jedno z tych drobnych i łatwych w obsłudze urządzeń, które pozwalają nam szybko zareagować na potencjalnie niebezpieczne sytuacje zdrowotne. Jeśli wśród domowników są osoby starsze, małe dzieci a także pacjenci cierpiący z powodu chorób przewlekłych (szczególnie układu krążenia i układu oddechowego), wówczas badanie saturacji powinno wchodzić w skład codziennej rutyny pielęgnacyjnej – zwłaszcza, że pulsoksymetr nie kosztuje wiele i nie wymaga żadnych specjalistycznych umiejętności.