Czym jest udar?
Udar to nagłe wystąpienie ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, trwającego dłużej niż 24 godziny i wynikającego wyłącznie z przyczyn naczyniowych. Udar występuje, gdy główne naczynie tętnicze w mózgu pęka i zaczyna krwawić lub gdy dochodzi do zablokowania dopływu krwi do mózgu. W zależności od powyższego wyróżnia się dwa rodzaje udarów: krwotoczny oraz niedokrwienny, który diagnozowany jest u 80 procentów pacjentów. Oba stanowią zagrożenie dla życia i wymagają niezwłocznego wezwania pogotowia ratunkowego. Aby zapobiec następstwom udaru niezbędna jest natychmiastowa reakcja.
Przyczyny udaru
Zdecydowaną większość, bo aż 80%, stanowią udary niedokrwienne , wywołane niedrożnością naczyń krwionośnych w mózgu. Powstają w wyniku zablokowania tętnicy doprowadzającej krew do mózgu. Blokada może być spowodowana zakrzepem krwi lub miażdżycą.
Warto wziąć także pod uwagę czynniki zwiększające ryzyko udaru. Należą do nich:
- nadciśnienie tętnicze,
- cukrzyca,
- nadwaga i otyłość,
- choroby serca,
- choroby naczyń krwionośnych,
- bezdech senny,
- niezdrowa, bogata w sól, tłuszcze nasycone i cholesterol dieta,
- brak aktywności fizycznej,
- nadużywanie alkoholu,
- leczenie przeciwzakrzepowe,
- palenie tytoniu,
- stosowanie niektórych leków i substancji psychoaktywnych np. kokainy.
Udar mózgu - objawy
Do najbardziej charakterystycznych objawów udaru należą:
- zaburzenia czucia lub drętwienie, zwykle po jednej stronie ciała;
- porażenie mięśni twarzy, najczęściej opadający kącik ust;
- problemy z wypowiadaniem się oraz rozumieniem słów (afazja);
- występujące nagle osłabienie kończyny jednej strony ciała;
- problemy z widzeniem w jednym lub obu oczach;
- zawroty głowy i silny ból głowy (często połączone z utratą równowagi);
- trudności z poruszaniem się, chwianie się;
- zaburzenia świadomości, łącznie z jej utratą.
Skala FAST
Pomocne przy zapamiętaniu objawów udaru mózgu może być posłużenie się skalą o akronimie FAST (Face Arm Speach Test), która została zalecona przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (American Heart Association, AHA) i Amerykańskie Towarzystwo Udarowe (American Stroke Association, ASA). Litery w nazwie odnoszą się do objawów i działań, które należy podjąć, aby szybko rozpoznać i prawidłowo udzielić pierwszej pomocy osobie z udarem mózgu.
F (face dropping) – asymetria twarzy: opadające kąciki ust i/lub powieki.
A (arm weakness) – osłabienie siły mięśniowej w jednej lub obu rękach.
S (speach difficulty) – zaburzenia mowy.
T (time o call) – wezwanie pomocy medycznej.
Pierwsza pomoc przy udarze
Jeśli u bliskiej Ci osoby zauważysz objawy sugerujące, że może ona przechodzić udar, podejmij poniższe kroki.
- Wezwij pomoc medyczną - zadzwoń na 122 lub 999.
- Zapamiętaj o której godzinie rozpoczęły się pierwsze objawy - ta informacja będzie potrzeba zespołowi medycznemu.
- Jeżeli Twój bliski jest przytomny - ułóż go w komfortowej pozycji. Zapewnij mu wsparcie psychiczne. Nie podawaj nic do jedzenia i do picia.
- Jeżeli Twój bliski jest nieprzytomny, ułóż go w pozycji bezpiecznej ustalonej. Zadbaj o drożność dróg oddechowych, odchylając głowę lekko do tyłu i kontroluj oddech. W przypadku zatrzymania oddechu rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.
- Jeżeli masz taką możliwość - postaraj się przed przyjazdem zespołu medycznego przygotować dokumenty chorego - dowód tożsamości, listę przyjmowanych leków i historię medyczną.
- Przekaż ratownikom możliwie, jak najdokładniejsze informacje o zdarzeniu - czasie rozpoczęcia objawów i - jeśli nastąpiła - momencie utracie przytomności.
Im szybsza będzie Twoja reakcja, tym lepsze rokowania dla chorego. Zachowaj zimną krew i nie panikuj.