Insulina - wszystko, co musisz wiedzieć na temat podawania jej
Insulina - wszystko, co musisz wiedzieć na temat podawania jej

Insulina to słowo znane nie tylko wszystkim diabetykom, ale także ich rodzinom oraz większości społeczeństwa. Z uwagi na dynamiczny rozwój cukrzycy jako choroby cywilizacyjnej, insulinę przyjmuje w Polsce regularnie ok. 660 tys. osób. Nie zawsze tak było – kiedyś diagnoza cukrzycy oznaczała dla chorych wyrok śmierci z terminem wykonania odroczonym o kilka lat. Dziś istnieje wiele sposobów jej dostarczania organizmowi. Są one coraz bardziej precyzyjne a naukowcy nieustannie pracują nad zmniejszeniem ilości i intensywności skutków niepożądanych, związanych z jej stałym przyjmowaniem. Do czego w ogóle potrzebna jest nam insulina? Dlaczego niektóre organizmy przestają wytwarzać ją samodzielnie? Czy cukrzyk musi brać tabletki lub zastrzyki z insuliną już do końca życia? Jakie są wskazania do rozpoczęcia leczenia? W jaki sposób prawidłowo ją podawać? Sprawdź wszystko, co powinieneś wiedzieć o insulinie.

Czym jest insulina i jaka jest jej rola w organizmie?

Insulina to hormon wytwarzany w ludzkim organizmie przez trzustkę, a konkretnie przez komórki beta wysp Langerhansa (stąd jego nazwa, od łac. insula – wyspa). Jego zadaniem jest głównie metabolizm węglowodanów, ale bierze udział również w metabolizmie tłuszczów i białek.

Insulina trafia z trzustki do wątroby, do tkanki tłuszczowej oraz do mięśni szkieletowych. W efekcie skomplikowanych procesów chemicznych (nie do końca poznanych nawet przez naukowców), glukoza (stanowiąca paliwo dla organizmu), jest transportowana do tkanek, które jej potrzebują. To dzięki glukozie, niejako dopingowanej przez insulinę, nasze mięśnie mogą się kurczyć a jelita, nerki czy mózg – wykonywać należne do nich zadania. Jeśli zatem zabraknie insuliny, glukoza nie tylko nie dociera do odpowiednich tkanek, ale też uszkadza te, w których na dłuższą metę znajdować się nie powinna.

Dlaczego organizm diabetyka nie wytwarza insuliny?

Istnieje kilka przyczyn, z których organizm ludzki może zostać pozbawiony niezbędnych dla niego dostaw insuliny. Zostały one wspólnie zaklasyfikowane jako grupa chorób metabolicznych o wspólnej nazwie „cukrzyca”. Warto przy tym mieć na uwadze, że różne typy cukrzycy mają różne źródła.

Cukrzyca typu 1. (tzw. młodzieńcza) rozwija się na skutek procesu autoimmunologicznego, który stopniowo niszczy komórki beta trzustki. Fizycznie znika więc część ciała zdolna do wytwarzania insuliny. W efekcie chory jest przez całe życie zmuszony do dostarczania sobie tego hormonu z zewnątrz.

Cukrzyca typu 2. (tzw. wieku dorosłego) z klinicznego punktu widzenia wygląda zupełnie inaczej, choć prowadzi do podobnych objawów. Tym razem trzustka wydziela hormon prawidłowo, ale komórki mięśni, tkanki tłuszczowej i wątroby stają się na niego odporne. Oznacza to, że chory może mieć jednocześnie podwyższony poziom glukozy i insuliny we krwi, ponieważ hormon nie spełnia swojej funkcji. Najczęściej przyczyną cukrzycy typu 2. jest długotrwały nieprawidłowy styl życia – przejadanie się, spożywanie wysokokalorycznych posiłków, brak aktywności fizycznej, ale także przewlekły stres i niedobór snu.

Cukrzyca ciążowa wynika ze zmian hormonalnych i najczęściej zanika samoistnie kilka tygodni po porodzie.

Inne typy cukrzycy są rzadziej spotykane. Do rozwoju tej choroby może również prowadzić przyjmowanie pewnych leków, choroby i urazy trzustki, choroby hormonalne i autoimmunologiczne, a także niektóre wady wrodzone a nawet wirusy.

Jak można sprawdzić poziom insuliny i kiedy trzeba to robić?

Przewrotnie do diagnostyki cukrzycy najczęściej wykorzystuje się badanie poziomu glukozy, a nie insuliny – i od niego też zaczniemy. Istnieje kilka sposobów przeprowadzenia testu.

Badanie glukozy z krwi odbywać się może w laboratorium diagnostycznym, ale też w gabinecie lekarskim lub zabiegowym, a nawet po prostu w domu. Kroplę krwi wystarczy umieścić na papierku wsuniętym do glukometru, a urządzenie po chwili wyświetli wynik. Na czczo wynik powinien się zamykać w przedziale 70-99 mg/dl. Wynik powyżej 125 mg/dl jest wskazaniem do podjęcia dalszej diagnostyki, ponieważ może świadczyć o cukrzycy lub prowadzącej do niej insulinooporności, albo innej nieprawidłowości metabolicznej w organizmie. Do weryfikacji służy przede wszystkim tzw. krzywa cukrowa – pacjent ma pobieraną krew do badania na czczo, następnie spożywa roztwór z glukozą, po czym na przestrzeni 2 godzin jego krew pobierana jest jeszcze dwukrotnie. Test pozwala zbadać metabolizm glukozy w organizmie.

Jeśli natomiast chodzi o poziom samej insuliny, również może on zostać łatwo zweryfikowany. To również badanie krwi i wykonuje się je rano, na czczo (ostatni posiłek można spożyć do 18:00 dnia poprzedniego). Przed samym badaniem zalecane jest unikanie wysiłku fizycznego oraz stresu, które zaburzają odczyty.

Wskazaniem do przeprowadzenia badań poziomu glukozy i insuliny we krwi jest przede wszystkim podejrzenie cukrzycy, ale także innych chorób.

Jakie są dostępne rodzaje insuliny?

Po raz pierwszy insulinę podali ludzkiemu pacjentowi lekarze w szpitalu w Toronto w 1922 r. Pacjentem był nastoletni chłopiec chorujący na cukrzycę typu 1., znajdujący się już w stanie śpiączki i czekający na śmierć. Hormon został po licznych próbach i badaniach wyekstrahowany z trzustki psa. Pacjent został pierwszą osobą na świecie przewlekle leczoną insuliną i przeżył jeszcze 13 lat.

Od tej pory zmieniło się bardzo wiele. Nie tylko nauczyliśmy się wytwarzać syntetyczną insulinę, co jest sposobem o wiele bardziej humanitarnym, ale też powstało wiele jej odmian, dopasowanych do różnorodnych potrzeb pacjentów. Główną zmienną jest tutaj czas działania – insulina krótkodziałająca aktywuje się w ciągu kilkunastu minut i najczęściej jest podawana przed posiłkiem. Insulina o średnim czasie działania potrzebuje ok. godziny na aktywację i utrzymuje się nawet do 20 godzin. Jest to tzw. insulina podstawowa, najczęściej stosowana przez pacjentów z cukrzycą typu 2. Insulina długodziałająca jest przyjmowana wówczas, gdy pacjent planuje intensywną aktywność fizyczną albo dłuższą przerwę pomiędzy posiłkami.

Poza insuliną, pacjent może również potrzebować podawania glukagonu. To hormon antagonistyczny do insuliny, pozwalający na utrzymanie poziomu glukozy we krwi. Jest podawany pacjentom z objawami hipoglikemii (czyli zbyt niskiego poziomu glukozy).

W jaki sposób przebiega podawanie insuliny?

Zarówno sposób, jak i częstotliwość podawania insuliny, wynika z zaleceń lekarza. Tylko diabetolog jest w stanie wziąć pod uwagę wszystkie zmienne i przyjąć najkorzystniejszą dla chorego strategię leczenia.

Opracowanie najbardziej efektywnego i bezpiecznego schematy podawania insuliny zajęło naukowcom kilkadziesiąt lat. Początkowo wykonywano zastrzyki kilka razy dziennie, ale prymitywne strzykawki wielorazowe stanowiły zagrożenie, powodowały powstawanie ropni i zakażeń. Zdecydowano zatem o podawaniu większych dawek insuliny raz dziennie, co na dłuższą metę okazało się dla pacjentów fatalne – uszkadzało nerki i zakończenia nerwowe.

Obecnie chorzy znów przyjmują insulinę kilka razy w ciągu dnia, ale służą do tego nieinwazyjne, maleńkie strzykawki (tzw. insulinówki), a jeszcze częściej – wypełnione insuliną peny. Część chorych nadal może robić sobie zastrzyk raz dziennie, łącząc ten sposób terapii ze stosowaniem innych leków.

Samo wykonanie iniekcji wygląda podobnie. Należy chwycić dwoma palcami fałd skóry (na brzuchu w bok od pępka, z tyłu ramienia, po zewnętrznej stronie uda albo w górno-bocznej części pośladka). Igła musi wejść w środek fałdu, pod łagodnym kątem 45°. Ścięcie igły ma być zwrócone ku górze. Następnie trzeba płynnym ruchem wcisnąć tłok strzykawki lub pena. Co istotne, igły nie wyjmuje się tuż po zrobieniu zastrzyku – trzeba odczekać kilkanaście sekund, dopiero później puścić fałd skórny i wtedy wysunąć igłę. Istotnym jest wstrzyknięcie leku w tkankę podskórną – a jej głębokość zależy od bardzo wielu czynników (np. płci, wieku, BMI). To dlatego chory nigdy nie zostaje z tym zadaniem sam i zawsze przed pierwszą samodzielną iniekcją odbywa instruktaż z wyszkoloną pielęgniarką.

Część pacjentów musi wykonywać iniekcje nawet 5 razy dziennie – a to oznacza wiele wkłuć, bólu, siniaków, jak i zwiększone ryzyko powstawania zrostów czy rozwijania się stanów zapalnych lub zakażenia. Naukowcy cały czas pracują nad alternatywami. Już teraz dostępny jest I-port – czyli osadzona pod skórą i wymieniana co 3 dni kaniula.

Niektórzy diabetycy korzystają już z pomp insulinowych. Jest to urządzenie podające insulinę w sposób ciągły, przymocowane podobnie jak kaniula (pompa osobista) a nawet wszczepiane w skórę na brzuchu (pompa wszczepialna). Ta forma leczenia jest niestety droga a NFZ refunduje ją tylko dla ściśle określonej grupy pacjentów (dzieci, kobiety w ciąży, osoby cierpiące na tzw. efekt brzasku, czyli poranną wysoką hiperglikemię).

Są choroby, które wymagają od pacjentów szczególnej dyscypliny. Cukrzyca jest jedną z nich. Trzeba pilnować dość restrykcyjnej diety, dbać o kondycję fizyczną, stale kontrolować poziom różnych parametrów życiowych (nie tylko cukru), regularnie odwiedzać lekarza i pamiętać o podawaniu insuliny w odpowiedniej ilości, w odpowiednim momencie dnia i w odpowiednie miejsce (w przypadku iniekcji). Dla chorych jest jednak nadzieja. Cukrzyca typu 2. jest już dziś uważana za chorobę cywilizacyjną. Na całym świecie cierpi na nią ponad 460 mln osób, a prognozy nie są optymistyczne – w ciągu 20 lat liczba ta ma wzrosnąć do ok. 700 mln. Paradoksalnie, ma to jedną dobrą stronę: liczne ekipy naukowców pracują nieustannie nad wynalezieniem leków, które będą w stanie odbudować trzustkę, a także nad urządzeniami, które skutecznie ją zastąpią. Badania dotyczą m.in. wynalezienia insuliny zdatnej do przyjmowania doustnego, jak również opracowania sztucznej trzustki, mogącej zastąpić pracę uszkodzonego organu. Rozwija się także obszar transplantologii trzustki (przeważnie przeszczepia się jednocześnie trzustkę i nerkę). Zwłaszcza dla młodszych diabetyków z cukrzycą typu 1., insulinoterapia może więc nie być perspektywą na całe życie.

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper Premium