Ciśnienie tętnicze wydaje się tylko z jednym parametrów, które są mierzone w trakcie wizyty w przychodni niejako przy okazji. Objawy jego zbyt wysokich lub zbyt niskich wartości mogą być trudne do zauważenia i tym samym do zdiagnozowania. Tymczasem lekarze biją na alarm: ciśnienie tętnicze to jeden z podstawowych wyznaczników ludzkiego zdrowia. Jeśli stale utrzymuje się ono na zbyt wysokim lub zbyt niskim poziomie, może dochodzić do poważnych zmian w obszarze różnych organów i układów. Nadciśnienie i niedociśnienie są przyczyną rozwijania się ciężkich do leczenia jednostek chorobowych, mogą również prowadzić do śmierci. Jest to tym bardziej istotne, że ze zbyt wysokim lub zbyt niskim ciśnieniem mierzy się już blisko połowa polskiego społeczeństwa! Sprawdź, jakie powinno być prawidłowe ciśnienie i jak je mierzyć oraz dowiedz się, jak dostrzec u siebie objawy nieprawidłowego ciśnienia.
Co to jest ciśnienie tętnicze krwi i jakie są jego normy?
Ciśnienie tętnicze to ciśnienie, jakie krew wywiera na ścianki największych tętnic. Jego wartości podlegają zmianom w toku życia człowieka, ale także w rytmie dobowym a nawet w obrębie cyklu pracy serca.
Wskazanie prawidłowej wartości ciśnienia krwi dla danej osoby wymaga uwzględnienia jej płci oraz wieku. Normy ciśnienia rosną wraz z wiekiem – dla przedszkolaka powinno ono wynosić 95/65 mm Hg, dla 40-latka 125/83 mm Hg, a dla seniora 134/87 mm Hg. U kobiet wartości są nieco niższe, ale już dla ciężarnych – wyższe.
Narzędziem służącym do mierzenia ciśnienia tętniczego jest ciśnieniomierz. W warunkach domowych najlepiej sprawdzają się modele automatyczne, których obsługa jest wyjątkowo prosta i intuicyjna. Aby pomiar był wiarygodny, trzeba prawidłowo założyć rękaw. Minimum na pół godziny przed pomiarem nie wolno pić napojów z wysoką zawartością kofeiny, teiny lub innych substancji pobudzających, a także alkoholu. Przed dokonaniem pomiaru należy odpocząć przez ok. 10 minut a w trakcie nie należy podejmować żadnej aktywności – nawet rozmawiać czy patrzeć na telewizję.
Nadciśnienie, zbyt wysokie ciśnienie – przyczyny, objawy, ryzyko
Nadciśnienie tętnicze, czyli hipertonia lub hipertensja, to stan, w którym ciśnienie tętnicze pacjenta jest wyższe niż normy przyjęte dla jego płci, wieku i innych, specyficznych okoliczności. W szerokim rozumieniu za nadciśnienie uznaje się każdy stan zbyt wysokiego ciśnienia, nawet jednorazowy. W wąskim rozumieniu pojęcie nadciśnienia tętniczego odnosi się do choroby nadciśnieniowej – czyli stanu, w którym zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe ciśnienie, przyjmuje zbyt wysokie wartości.
Dlaczego zbyt wysokie ciśnienie jest groźne?
Nadciśnienie tętnicze to stan, którego absolutnie nie wolno bagatelizować. Każdego roku na świecie umiera z jego powodu ok. 9,5 mln ludzi – to oznacza, że co 4 lata nadciśnienie zabija kraj wielkości Polski. Hipertensja uznawana jest za chorobę cywilizacyjną a lekarze i naukowcy dokładają starań, aby znajdować skuteczne leki i terapie.
Bardzo ogólnie możemy wyróżnić dwa typy nadciśnienia: pierwotne (czyli nie mające żadnej przyczyny somatycznej, rozwijające się samoistnie) oraz wtórne (które jest konsekwencją innych chorób).
Zbyt wysokie ciśnienie krwi najczęściej zostaje zdiagnozowane już w momencie, gdy zdążyło wyrządzić jakieś szkody w organizmie. Najczęstszym powikłaniem jest uszkodzenie nerek aż do ich przewlekłego uszkodzenia, z koniecznością dializowania. Oczywistą kategorią powikłań są te dotyczące układu krążenia – niewydolność mięśnia sercowego aż do jego zawału. Bardzo groźny wpływ ma nadciśnienie tętnicze na układ nerwowy – może spowodować niedokrwienny udar mózgu, jak również przyspieszyć procesy demencyjne. Problematyczne są również uszkodzenia oczu, prowadzące do znacznego upośledzenia wzroku.
Jakie są objawy zbyt wysokiego ciśnienia?
Największym problemem przeszkadzającym we wczesnym diagnozowaniu nadciśnienia tętniczego jest brak konkretnych objawów. W efekcie pacjent może przypisywać odczuwane doznania innych schorzeniom.
Najczęściej wskazywanym symptomem są bóle i zawroty głowy. Dosyć często chorzy skarżą się również na problemy ze snem, w tym na bezsenność lub zbyt płytki sen, nie przynoszący wypoczynku. Charakterystyczne jest poczucie ciągłego zmęczenia oraz nadmierna męczliwość nawet podczas niewielkiego wysiłku. Często pojawia się także zaczerwienienie w okolicach klatki piersiowej oraz szyi. Pacjenci mogą skarżyć się na kołatanie serca, czyli na nieprzyjemne, wyczuwalne zmiany w rytmie bicia serca lub mocy jego skurczu. Może pojawiać się uczucie ucisku i bólu za mostkiem oraz duszność. Wielu pacjentów skarży się również na nadmierną potliwość, nieuzasadnioną poziomem wysiłku ani temperaturą.
Wszystkie te objawy są dość nieswoiste i pasują do licznych schorzeń. Zwłaszcza aktywni zawodowo pacjenci biorą je często za efekt przemęczenia pracą i stresu, co opóźnia postawienie właściwej diagnozy i wdrożenie leczenia.
Jakie czynniki ryzyka sprzyjają rozwojowi nadciśnienia?
W ok. 90% przypadków mamy do czynienia z nadciśnieniem idiopatycznym, czyli nie mającym żadnych przyczyn somatycznych. Pozostałych 10% przypadków wynika z innych chorób oraz z niezdrowego trybu życia, który dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia ciężkiej postaci nadciśnienia.
Najczęściej winna jest zła dieta, bogata w tłuszcze nasycone i sól. O wiele większe ryzyko dotyczy osób regularnie spożywających alkohol oraz palących papierosy i wyroby tytoniowe. Brak aktywności, nadwaga i otyłość, to nasi kolejni wrogowie. Obawa powstania nadciśnienia wzrasta znacznie u osób narażonych na chroniczny stres i brak należytego odpoczynku.
Co zrobić, aby obniżyć ciśnienie?
Jeśli zaobserwujesz u siebie objawy podwyższonego ciśnienia, przede wszystkim zacznij regularnie je mierzyć oraz udaj się do lekarza. Poza regularnym przyjmowaniem leków, możesz dodatkowo zwiększyć swoje szanse na okiełznanie hipertonii, eliminując czynniki ryzyka.
Oznacza to konieczność przejścia na zdrowszą dietę i zwiększenia poziomu aktywności fizycznej. Przydatne może okazać się zrzucenie kilku kilogramów oraz zadbanie o to, aby w naszym życiu było mniej sytuacji stresujących. Czasami dla zawalczenia z nadciśnieniem kluczowa będzie zmiana pracy czy podjęcie psychoterapii.
Doraźnie można próbować obniżać ciśnienie krwi domowymi sposobami. Trzeba się wyciszyć i odprężyć. Można do tego zastosować techniki oddechowe i relaksacyjne. Pomocna jest dłuższa, ciepła kąpiel, pod wpływem której rozszerzają się naczynia krwionośne. Zdolność obniżania ciśnienia ma także gorzka czekolada (min. 60% zawartości kakao), a także napar z głogu, pokrzywy lub konopi.
Niedociśnienie, zbyt niskie ciśnienie – przyczyny, objawy, ryzyko
Niedociśnienie tętnicze, czyli hipotonia albo hipotensja, to objaw odwrotny do nadciśnienia. Tym razem ciśnienie krwi jest niższe, niż wskazywały by na to przyjęte normy. Podobnie jak w przypadku hipertensji, także hipotensja najczęściej występuje w postaci idiopatycznej (pierwotnej).
Dlaczego zbyt niskie ciśnienie jest groźne?
Zbyt niskie ciśnienie nie jest aż tak niebezpieczne, jak zbyt wysokie. Próby jego zwalczania podejmuje się głównie w celu poprawy jakości życia chorego – pacjenci z hipertonią szybką się męczą, często są ospali, zmęczeni i senni, skarżą się także na bóle głowy.
Największe ryzyko niesie nagły spadek ciśnienia. Może on doprowadzić do omdlenia, co z kolei niesie ryzyko wypadku komunikacyjnego czy doznania urazu na skutek upadku. W przypadku gwałtownego spadku ciśnienia wzrasta również ryzyko zawału serca i tamponady (wypełnienia się osierdzia krwią, co utrudnia pracę serca), a także powstania zatoru płucnego.
Jakie są objawy zbyt niskiego ciśnienia?
Objawy niskiego ciśnienia są równie nieswoiste, co w przypadku ciśnienia zbyt wysokiego. Najczęściej pacjenci wskazują na przewlekłe zmęczenie, osłabienie i senność. Pojawiają się trudności w koncentracji i ogólne złe samopoczucie. Typowe są zimne dłonie i stopy, nocne poty, mroczki przed oczami, szumy uszne, bladość, nudności i wymioty, a także zaburzenia rytmu serca, obniżona temperatura ciała, poczucie niepokoju i nastroje depresyjne.
Pacjentów może zmylić przede wszystkim przyspieszone tętno, kojarzące się raczej z wysokim ciśnieniem. Tymczasem jest to strategia ratunkowa naszego organizmu, który w ten sposób stara się skompensować słabą cyrkulację krwi.
Jakie czynniki ryzyka sprzyjają rozwojowi niedociśnienia?
Znacznie bardziej na niedociśnienie narażone są osoby szczupłe i wysokie. Częściej pojawia się ono u kobiet niż u mężczyzn. U młodzieży często zdarza się hipotonia ortostatyczna, objawiająca się nagłymi spadkami ciśnienia przy zmianie pozycji ciała.
Niedociśnienie wtórne jest przeważnie skutkiem odwodnienia albo nagłej utraty sporej ilości krwi. Jest ono również charakterystyczne dla pewnych chorób endokrynologicznych, w skutek których dochodzi do zaburzenia wydzielania hormonów przez gruczoły. Hipertonia jest także efektem ubocznym działania niektórych leków.
Co zrobić, aby podnieść ciśnienie?
Podniesienie ciśnienia może się okazać większym wyzwaniem, niż jego obniżenie. Poza środkami przepisanymi przez lekarza, możemy zmienić swoje zwyczaje: zadbać o prawidłowe nawodnienie, zwiększyć ilość spożywanej soli i zadbać o regularną aktywność fizyczną, która skutecznie optymalizuje ciśnienie krwi.
W sytuacji nagłego spadku ciśnienia możemy sobie pomóc wypijając napój z wysoką zawartością kofeiny lub teiny (kawę, czarną herbatę, colę, yerbę), a także zjeść coś słodkiego (obniżenie ciśnienia bardzo często wynika ze spadku poziomu cukru).
Zarówno nadciśnienie, jak i niedociśnienie, są bardzo niekorzystne dla naszego zdrowia. Mogą przyczynić się do rozwoju chorób przewlekłych, a nawet doprowadzić do nagłej śmierci. Regularne monitorowanie tych parametrów powinno więc stanowić codzienną rutynę nie tylko seniorów, ale ludzi w każdym wieku. Dokonanie pomiaru trwa ok. 2 minut, wraz z wyjęciem i schowaniem ciśnieniomierza oraz zapisaniem wyników w zeszycie czy tabeli na komputerze. Te 2 minuty mogą uratować nam życie, pozwalając na wczesne wykrywanie nieprawidłowości i zgłoszenie się z nimi do lekarza.