Wypadek w pracy to sytuacja nieprzyjemna tak dla poszkodowanego pracownika, jak i dla pracodawcy. Dla pierwszego oznacza przede wszystkim ból albo i poważniejsze konsekwencje, dla drugiego może wiązać się z koniecznością zainicjowania długiej procedury uwzględniającej obecność podmiotów zewnętrznych – o ile wypadek był poważny. Jednak nawet niewielkie i niegroźne skaleczenia czy zadrapania nie powinny być bagatelizowane, podobnie jak złe samopoczucie pracownika. Aby zapewnić maksymalną możliwą ochronę przed prawdopodobnymi zdarzeniami, trzeba oczywiście w pierwszej kolejności zadbać o bezpieczne środowisko pracy. Drugą kwestią jest posiadanie w zakładzie apteczki pierwszej pomocy, z której można skorzystać, gdy jakiś rodzaj uszkodzenia ciała jednak będzie miał miejsce. Sprawdź, co o zakładowej apteczce pierwszej pomocy mówią przepisy prawa i dowiedz się, co powinno się w niej znaleźć.

Apteczka pierwszej pomocy w firmie – co mówi prawo?

Posiadanie zakładowej apteczki pierwszej pomocy nie jest miłym gestem ze strony pracodawcy. Obowiązek ten nakłada na niego obowiązujące prawo, a konkretnie Kodeks Pracy (art. 209¹ § 1 pkt 1) oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (§ 44 ust. 1). Zgodnie z tymi dokumentami normatywnymi, każdy pracodawca ma obowiązek zapewnienia swoim pracownikom dostępu do środków niezbędnych podczas udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach.

Przepis nie uwzględnia żadnych wyłączeń. Oznacza to, że apteczka musi znaleźć się w każdym przedsiębiorstwie, niezależnie od branży, w której ono działa, ani też od wielkości firmy. Co więcej, w dużych podmiotach istnieje obowiązek posiadania nie jednej a większej ilości apteczek. Ich liczba oraz rozmieszczenie muszą odpowiadać specyfice ryzyka związanego z działalnością firmy oraz z pracą na poszczególnych stanowiskach. Kwestie te powinny stanowić jeden z przedmiotów rozmowy ze specjalistą BHP, z którego usług korzysta dana firma. Jedyną firmą, która nie musi posiadać apteczki, jest jednoosobowa działalność gospodarcza – czyli taka, w której pracę wykonuje wyłącznie osoba, na którą firma jest zarejestrowana.

Ustawa nie pozostawia też wątpliwości w zakresie tego, kto jest odpowiedzialny za apteczkę – ten obowiązek spoczywa bezpośrednio na pracodawcy. Musi on nie tylko zapewnić apteczkę, ale także dbać o jej utrzymanie, uzupełnianie, aktualizowanie i ewentualną konserwację. W większości przypadków przedsiębiorca wyznacza konkretnego pracownika do odpowiadania za stan apteczki. Może to stanowić element jego z góry ustalonych obowiązków służbowych albo też może wiązać się z dodatkiem funkcyjnym do wynagrodzenia.

Ważny jest także łatwy dostęp do apteczki. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której ranny pracownik biega po budynku firmy, szukając samej apteczki (ponieważ nie zna jej lokalizacji) albo osoby za nią odpowiedzialną (ponieważ to ona ma klucze). Apteczka musi być umieszczona w widocznym, oznaczonym i łatwo dostępnym miejscu (również dla pracowników z niepełnosprawnościami, np. poruszających się na wózku inwalidzkim). Ogólnie przyjętym znakiem jest biały krzyż na zielonym tle. Apteczka nie może być zamykana przed pracownikami – każdy powinien mieć do niej natychmiastowy, nieskrępowany dostęp.

Zawartość apteczki pierwszej pomocy w firmie – elementy obowiązkowe

Co ciekawe, przepisy nie są wcale szczegółowe w zakresie zawartości apteczki. Ani przytoczona w poprzednim paragrafie ustawa (Kodeks Pracy), ani znacznie bardziej konkretne rozporządzenie, nie wymieniają artykułów medycznych, które powinny wejść w skład apteczki. Specjaliści ds. medycyny pracy oraz BHP są jednak zgodni co do pewnych niezbędnych elementów, które scharakteryzowane zostały poniżej jako zalecane i tym samym najczęściej znajdują się w apteczkach zakładowych.

Materiały opatrunkowe

Statystycznie najczęściej używany element każdej apteczki pierwszej pomocy. Pomogą w sytuacji każdego przerwania powłok skórnych – rozcięcia, zakłucia, otarcia itp. W apteczce warto umieścić szereg różnorodnych materiałów opatrunkowych, m.in. plastry w różnych rozmiarach (te do cięcia i te już gotowe), gaziki jałowe i niejałowe, bandaże i opaski (najlepiej sprawdzają się kohezyjne, które nie wymagają wiązania ani sczepiania).

Chusta trójkątna

Przyda się gdy dojdzie do uszkodzenia kończyny. Można z niej wykonać temblak albo unieruchomić rękę lub nogę, stabilizując ją z wykorzystaniem drugiej kończyny lub sztywnego przedmiotu. Takie postępowanie stanowi pierwszą pomoc w przypadku złamań, skręceń i innych uszkodzeń kończyn. Oczywiście osoba udzielająca pomocy nie musi wiedzieć, co dolega poszkodowanemu – to oceni już lekarz, który będzie go badał. Naszym zadaniem jest tylko jak najlepsze zabezpieczenie kończyny.

Środki do dezynfekcji

To szczególnie istotne w tych zakładach pracy, gdy istnieje ryzyko zanieczyszczenia rany. Warto jednak mieć na uwadze, że przed opatrzeniem zawsze należy odkazić ranę – nawet gdy poszkodowana osoba pracuje w biurze i przecięła się papierem. Wybieraj łagodne dla skóry środki na bazie oktenidyny, które pozwalają zachować optymalną wilgotność tkanek uszkodzonych i okalających.

Środki ochrony osobistej dla osoby udzielającej pierwszej pomocy

Podstawową zasadą udzielania pierwszej pomocy jest zadbanie o bezpieczeństwo ratownika. To dlatego w apteczce powinny znajdować się rękawiczki jednorazowe, które zakładamy przed rozpoczęciem jakichkolwiek czynności. Jeśli zachodzi potrzeba wykonania resuscytacji krążeniowo-oddechowej, dobrze jest posiadać ustnik do sztucznego oddychania. Wygodną alternatywą jest także ambu, czyli worek samorozprężalny.

Nożyczki

To drobiazg ale bardzo istotny. Gdy dojdzie do poważniejszego wypadku, nie możemy tracić czasu na rozpinanie guzików czy zdejmowanie ubrania roboczego – łatwiej jest je rozciąć. Przydadzą się także do przycinania bandaża, gazy czy opatrunku.

Instrukcja udzielania pierwszej pomocy

Teoretycznie wszyscy umiemy udzielać pierwszej pomocy, ale w sytuacji realnego zagrożenia życia łatwo jest wpaść w panikę. Instrukcja będzie wówczas stanowić nieocenione wsparcie – wystarczy stosować się do niej krok po kroku.

Zawartość apteczki pierwszej pomocy w firmie – elementy dodatkowe

Ponadto wielu specjalistów doradzających firmom w zakresie BHP proponuje, aby jej podstawowy skład uzupełnić o dodatkowe artykuły, które mogą okazać się przydatne w różnorodnych okolicznościach. Oto elementy najczęściej pojawiające się w wytycznych:

• koc termiczny: ochroni przed wychłodzeniem jak i przed przegrzaniem. Jest szczególnie przydatny osobom, które doznały szoku a także wówczas, gdy do wypadku doszło na otwartej przestrzeni lub na terenie hali, gdzie panują skrajne temperatury a ze względów bezpieczeństwa nie możemy przenieść poszkodowanego;
• zimne kompresy: to pierwsza pomoc w przypadku większych i mniejszych urazów. Przydadzą się podczas skręcenia i stłuczenia, pozwolą zminimalizować opuchliznę, przeciwdziałają tworzeniu się krwiaków i siniaków;
• pęsety: mogą się przydać do usuwania ciał obcych z rany, przy czym należy jednak zachować szczególną ostrożność – nie każde ciało obce wolno wyjąć, zwłaszcza jeśli tkwi głęboko albo narusza ważne naczynia krwionośne;
• latarka: przyda się do udzielania pomocy w kiepskim oświetleniu (a takie warunki mogą panować w sąsiedztwie pewnych maszyn czy instalacji);
• worki na odpady medyczne: dzięki nim bezpiecznie pozbędziemy się potencjalnie niebezpiecznych, zakażonych przedmiotów (np. pobrudzonych krwią wacików, którymi przemywaliśmy ranę).

Leki w zakładowej apteczce pierwszej pomocy – tak czy nie?

Większość specjalistów ds. BHP oraz lekarzy medycyny pracy zgadza się, że w apteczce firmowej nie powinny znajdować się żadne leki. Ich posiadanie zwiększa bowiem ryzyko zdrowia a nawet życia, na które narażona jest osoba otrzymująca pierwszą pomoc, zwłaszcza jeśli jest ona nieświadoma albo w szoku i nie może udzielić jasnej odpowiedzi na pytanie o ewentualne alergie. Dodatkowo osoby bez wykształcenia medycznego (z pacjentem włącznie) nie zawsze zdają sobie sprawę z interakcji zachodzących pomiędzy lekami – w niektórych przypadkach nawet dostępny bez recepty łagodny środek przeciwbólowy może wywołać katastrofalne skutki.

Co więcej, podawanie leków cierpiącej osobie może być utrudnione. W przypadku środków doustnych istnieje ryzyko zadławienia, z kolei leki podawane przez iniekcję (domięśniowo, podskórnie albo dożylnie) muszą być administrowane przez specjalistę, istnieje bowiem uzasadniona obawa, że pracownik zrobi to nieprawidłowo.

Kolejną problematyczną kwestią jest prawo pracownika do zachowania swojego stanu zdrowia w tajemnicy. Jeśli np. jest on trzeźwiejącym alkoholikiem albo osobą uzależnioną od substancji przeciwbólowych, podanie mu leku zawierającego taki składnik może zniweczyć lata terapii.

Jednocześnie ustawodawca pozostawia tutaj furtkę pracodawcy, rozumiejąc złożoność procesów zachodzących w poszczególnych firmach. Przedsiębiorca może zadecydować o włączeniu pewnych leków w skład zakładowej apteczki pierwszej pomocy, ale wyłącznie w porozumieniu z lekarzem medycyny pracy, opiekującym się pracownikami danego zakładu. Decyzja ta pociąga za sobą konieczność przeszkolenia całości załogi, nie tylko pracownika wyznaczonego do troszczenia się o apteczkę – pamiętaj, że musi być ona powszechnie i bezproblemowo dostępna. Hipotetyczną sytuacją, w jakiej warto rozważyć dodanie leków do apteczki, jest np. zatrudnianie osób w wielkiej pasiece. A apteczce mogą się wówczas znaleźć środki przeciwdziałające wstrząsowi anafilaktycznemu w razie pożądlenia przez pszczoły.

Jak widać, wyposażenie apteczki firmowej nie różni się jakoś znacząco od zawartości apteczki dokowej czy samochodowej. W każdym przypadku cel jest przecież jeden – ratowania życia i zdrowia ludzkiego oraz niesienie ulgi w cierpieniu, a także zabezpieczanie poszkodowanego na czas, jakiego potrzebują ratownicy aby przyjechać i zająć się nim fachowo.